ΗΡΘΕ Η ΩΡΑ ΝΑ ΠΑΡΟΥΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΜΕΤΡΑ
Η οικονομία παγκοσμίως βρίσκεται σε κρίση. Δεδομένης και της πολυπλοκότητας του οικονομικού συστήματος, πολλοί μπορεί να είναι οι παράγοντες που ευνόησαν την εμφάνιση της οξυμένης κρίσης στην Ελλάδα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και διαμόρφωσαν τα επιμέρους χαρακτηριστικά της. Παρ’ όλα αυτά, ανεξάρτητα χώρου, χρόνου και συνθηκών (ας θυμηθούμε την οικονομική κατάρρευση στην Αργεντινή το 2001, στην Ισλανδία το 2008 και στο Ντουμπάι το 2009), η οξυμένη οικονομική ύφεση είναι αναπόδραστο στοιχείο του ίδιου του συστήματος οργάνωσης της οικονομίας, του καπιταλισμού.
Πολύ σχηματικά, αυτό θα μπορούσε να γίνει αντιληπτό ως εξής: η θεμελιώδης αρχή του καπιταλιστικού συστήματος είναι η μέγιστη συσσώρευση κέρδους μέσα από την ακραία και άπληστη εκμετάλλευση φυσικών πόρων και ανθρώπινου δυναμικού. Όταν αυτή η κερδοφορία φτάνει σε στάδιο κορεσμού, λόγω υπερεκμετάλλευσης, κοινωνικών αντιστάσεων ή ακόμα και εσωτερικών ανταγωνισμών μεταξύ μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, τότε το κεφάλαιο δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, δεν τηρείται η θεμελιώδης αρχή του καπιταλισμού και έτσι αυτός περιέρχεται σε κρίση.
Η κρίση αυτή πρέπει να ξεπεραστεί για το καλό του κεφαλαίου, των αφεντικών και των υπερασπιστών του συστήματος. Όταν μιλάμε για κεφάλαιο, αφεντικά και αστική τάξη προφανώς δεν αναφερόμαστε σε συγκροτημένη ομάδα που σκοπό έχει να κυριεύσει τον κόσμο. Πρόκειται για ένα διάχυτο σύνολο, που αποκομίζει κέρδος από τις οικονομικές και παραγωγικές σχέσεις, εκμεταλλευόμενο την εργατική τάξη και παρά τις επιμέρους εσωτερικές συγκρούσεις του, έχει κοινό στόχο τη διαιώνιση και ανάπτυξη του συστήματος.
Ακούραστος και διαπλεκόμενος σύμμαχος του κεφαλαίου, το κράτος έρχεται να δώσει τη διέξοδο από την κρίση. Έτσι, η κρίση των καπιταλιστών παρουσιάζεται ως συνολική κρίση της κοινωνίας, τις επιπτώσεις της οποίας καλούμαστε να πληρώσουμε όλοι: μειώσεις μισθών, αύξηση τιμών, επέκταση της επισφάλειας και της μερικής απασχόλησης, απελευθέρωση των απολύσεων και αύξηση της ανεργίας.
Η οικονομική ανασφάλεια οξύνει τις αντιθέσεις, μεγενθύνει κοινωνικά προβλήματα, αυξάνει τη δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα και έτσι η κρίση επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της ζωής, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι πρόκειται για δομική συστημική κρίση του καπιταλισμού. Και εδώ ακριβώς, παρουσιάζεται η κρίση ως ευκαιρία: ευκαιρία από τη μία για τους κυρίαρχους να εντείνουν τους όρους εκμετάλλευσης, παίρνοντας πίσω κατακτήσεις και δικαιώματα, και από την άλλη ευκαιρία για τους από τα κάτω να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους και να αντεπιτεθούν συλλογικά και συνολικά στο σύστημα.
Αυτός είναι και ο μόνος τρόμος που προκαλεί η ύφεση στους κυρίαρχους: η αντίδραση των από τα κάτω. Για αυτό και επιστρατεύουν όλα τα ιδεολογικά και πρακτικά όπλα που έχουν στη φαρέτρα τους. Από τη συλλογική ευθύνη για το καλό της επιχείρησης που προστάζει να δουλεύεις περισσότερο μέχρι την πατριωτική ευθύνη που απαιτεί θυσίες για το καλό της χώρας, η ιδεολογία που υπερασπίζεται τον ωχαδερφισμό, τη ρουφιανιά και την υποταγή, έχει ήδη χτιστεί. Στο ίδιο ιδεολογικό πλαίσιο εντάσσεται και η διάσπαση της εργατικής τάξης, οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ διαφορετικών ομάδων εργαζομένων. Ιδιωτικοί υπάλληλοι εναντίον δημόσιων, επισφαλείς εναντίον μόνιμων, απολυμένοι εναντίον υψηλόμισθων, εργαζόμενοι που πάνε στις δουλειές τους εναντίον απεργών που αποκλείουν τους δρόμους. Η απουσία ισχυρού εργατικού κινήματος τις τελευταίες δεκαετίες ενισχύει τέτοιους διαχωρισμούς, ενώ οι γελοίοι και ξεπουλημένοι συνδικαλιστικοί φορείς εκτελούν άριστα τον ρόλο τους απέναντι στα αφεντικά τους, κράτος και κεφάλαιο, εκτονώνοντας την οργή με απεργίες – πυροτεχνήματα και απορροφώντας τους κραδασμούς της κοινωνικής αναταραχής. Και φυσικά, όταν όλοι οι ιδεολογικοί μηχανισμοί αποδεικνύονται ανεπαρκείς, η βίαιη καταστολή και τρομοκράτηση των αγωνιζομένων κομματιών αναλαμβάνει κεντρικό ρόλο.
Απέναντι σε όλα αυτά, οι καταπιεσμένοι πρέπει να θυμηθούμε ότι, εκτός από την παραγωγική μας δύναμη, διαθέτουμε και άλλη μία: αυτή που προκύπτει από τη συλλογική μας δράση. Στον κόσμο των αφεντικών, είμαστε όλοι ξένοι, αυτό είναι γνωστό. Στον κόσμο των επιχειρήσεων, είμαστε όλοι αδύναμοι, διαχωρισμένοι και μόνοι. Τώρα, όμως, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, υπάρχει η ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε μόνοι, ούτε αδύναμοι. Να συνειδητοποιήσουμε ότι τη δύναμη που έχουν τα αφεντικά, την αντλούν από μας και όσο περισσότερο δουλεύουμε, τόσο αυτή μεγαλώνει. Να καταλάβουμε ότι οι αντιδράσεις μας στις υπάρχουσες συνθήκες εργασίας μπορούν και πρέπει, εκτός από ατομικές, οι οποίες υπαγορεύονται από την αξιοπρέπεια, να είναι κυρίως συλλογικές. Ας αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε ο ένας τον άλλον και ας αντισταθούμε συλλογικά και πολύμορφα: καταλήψεις, πορείες, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, απαλλοτριώσεις, συγκρούσεις, άγριες απεργίες. Μόνο τότε θα διαμορφώσουμε εμείς οι ίδιοι, χωρίς κανέναν εργατοπατέρα και καμία επαναστατική πρωτοπορία, τις δομές εκείνες, μέσα από τις οποίες θα μπορέσουμε αυτοοργανωμένα, αντιιεραρχικά και επιθετικά να περάσουμε σε μια αντίσταση που θα είναι τόσο γενική και τόσο έτοιμη να μεταδοθεί, ώστε να οδηγήσει στη συνολική άρνηση του υπάρχοντος, στην κατάργηση της μισθωτής εργασίας και στην κοινωνική απελευθέρωση.
Η οικονομική και συστημική κρίση δεν σημαίνει υποχρεωτικά το τέλος του καπιταλισμού. Το σύστημα δοκιμάζεται και αργά ή γρήγορα μπορεί ενδεχομένως να βρει νέους τρόπους να ισορροπήσει. Από την άλλη, τέλος του καπιταλισμού δε σημαίνει και τέλος του κόσμου και της ιστορίας. Ο σημερινός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας και της παραγωγής δεν είναι ο μοναδικός που μπορεί να υπάρξει. Ας τολμήσουμε να σκεφτούμε έξω από τα στενά πλαίσια που θέτει το σύστημα, οι αντιφάσεις που αυτό γεννά και οι ιδεολογικοί του μηχανισμοί. Η αντιμετώπιση του παρόντος ως κάτι το αξεπέραστο και η συναίνεση στις όποιες θετικές ή αρνητικές αναδιαρθρώσεις του, το μόνο που κάνουν είναι να μας βυθίζουν βαθύτερα στη βαρβαρότητα και να διαιωνίζουν τον κύκλο της εκμετάλλευσης. Μόνο μέσα από μια ριζοσπαστική οπτική συνολικής αμφισβήτησης μπορούν να δοθούν λύσεις στην τρέχουσα συστημική κρίση.
Σε μια τέτοια περίοδο επίθεσης του κεφαλαίου και των υποτακτικών του, δύο είναι οι δρόμοι που ανοίγονται: αυτός της ακραίας όξυνσης της εκμετάλλευσης, των ταξικών ανισοτήτων και της σταδιακής μετάβασης σε πιο ολοκληρωτικές κοινωνίες και αυτός της γενικευμένης ανυποταγής και αντεπίθεσης. Σε αυτό το σταυροδρόμι, κανείς δεν μπορεί να μην πάρει θέση: ή σκύβει το κεφάλι ή βγαίνει στους δρόμους.
